Συναντήσεις Ορθοδόξου Πίστεως και ζωής - Karlsruhe

Στην 7η συνάντηση σε θέματα ορθοδόξου πίστεως και ζωής που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο, ασχοληθήκαμε με την Κυριακή προσευχή (Πάτερ ημών).

Ακολουθούν οι συμπερασματικές σκέψεις μετά την ανάπτυξη του θέματος και τον διάλογο που ακολούθησε:

Τί ονομάζουμε Κυριακή Προσευχή και γιατί; Ήταν η ερώτηση της οποίας η απάντηση στο πρώτο μέρος ήταν γνωστή σε όλους.

Κυριακή προσευχή είναι το γνωστό σε όλους μας “Πάτερ ημών” και ονομάζεται έτσι, όχι γιατί απευθύνεται στον Κύριο, ούτε γιατί, όπως νομίζουμε οι περισότεροι την λέμε “μόνον” την Κυριακή. Διαβάζοντας στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου τους στίχους 9-13 στο κεφάλαιο 6 ή στο Ευαγγέλιο του Λουκά τους στίχους 1-4 στο κεφάλαιο 11 θα καταλάβουμε, ότι την προσευχή αυτή μας την έδωσε ο Ίδιος ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Για τον λόγον αυτόν ονομάζεται το γνωστό “Πάτερ ημών” Κυριακή Προσευχή.

Ματθ. 6

9 Οὕτως οὖν προσεύχεσθε ὑμεῖς· Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου· 10 ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου· γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς. 11 τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον· 12 καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν· 13 καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

Όπως βέπουμε η Κυριακή Προσευχή είναι ακριβώς, όπως την έγραψαν οι Ευαγγελιστές τον πρώτο αιώνα. Είναι πολύ σύντομη, όμως το νόημα της είναι τεράστιο και η αξία της ανεκτίμητη. Κατά τον Τερτυλιανό η Κυριακή Προσευχή είναι μία περίληψη όλης της Αγίας Γραφής. «Σε λίγες μόνο λέξεις, συνοψίζει τα ρητά των προφητών, τα ευαγγέλια, τους Απόστολους, τις ομιλίες, τις παραβολές, τα παραδείγματα και τα εντάλματα του Κυρίου και, συγχρόνως, εκπληρώνονται τόσο πολλές από τις ανάγκες μας. Στην επίκληση του Πατέρα, τιμάμε τον Θεό· στο Όνομα υπάρχει η ομολογία της πίστης· στο θέλημά Του είναι η προσφορά της υπακοής· στη βασιλεία καταγράφεται η ελπίδα· στο ψωμί βρίσκεται το αίτημα για ζωή· στο αίτημα για συγχώρεση είναι η ομολογία των αμαρτιών· στο αίτημα για προστασία είναι ο φόβος του πειρασμού. Γιατί απορούμε; Μόνο ο Θεός θα μπορούσε να μας διδάξει πώς θα ήθελε να προσευχόμαστε» (De Oratione 9,1-3).

Ο Άγιος Μάξιμος γράφει: “Ἡ προσευχὴ αὐτὴ περιέχει αἴτηση ὅλων ὅσα προξένησε μὲ τὴν κένωσή Του κατὰ τὴν σάρκωση ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, καὶ διδάσκει νὰ ἐπιδιώκουμε ἐκεῖνα τὰ ἀγαθά, τὰ ὁποῖα μόνον ὁ Θεὸς καὶ Πατέρας, μέσῳ τῆς φυσικῆς μεσιτείας τοῦ Υἱοῦ, χορηγεῖ ἀληθινὰ μὲ τὸ «Ἅγιο Πνεῦμα». Εἶναι δὲ τὰ δῶρα αὐτὰ ἑπτά: Θεολογία, υἱοθεσία διὰ τῆς Χάριτος, ἰσοτιμία πρὸς τοὺς ἀγγέλους, μετοχὴ στὴν αἰώνιο ζωή, ἀποκατάστασις τῆς φύσεως ποὺ στρέφεται ἀπαθῶς στὸν ἑαυτό της, κατάλυσις τοῦ νόμου τῆς ἁμαρτίας, καὶ κατάργησις τῆς τυραννίας τοῦ πονηροῦ ποὺ κυριάρχησε πάνω μας μὲ ἀπάτη”.

Και ο Κύριος μας είπε στους μαθητάς Του: “Οταν πρόσευχεστε να μην πολυλογείτε και φλυαρείτε, χωρίς να παρακολουθήτε και να καταλαβαίνετε αυτά, που λέτε, κάνοντας όπως οι εθνικοί που νομίζουν, ότι θα εισακουστούν με το να λένε πολλά. Μην μοιάσετε εκείνους, γιατί ο Πατέρας σας γνωρίζει, τι ανάγκες έχετε, πριν να του ζητήσετε κάτι” (Ματθ. 6,7-8).

Η Εκκλησία μας έχει την Κυριακή Προσευχή σαν την κατ' εξοχήν προσευχή μας και η αξία της είναι ανεκτίμητη γιατί είναι Θεοπαράδοτος, γιατί μ'αυτήν προσευχήθηκαν η Παναγία, οι Απόστολοι, οι Μάρτυρες, οι Πατέρες αλλά και όλοι οι χριστιανοί όλων των αιώνων, αλλά και γιατί, όπως είδαμε παραπάνω, συνοψίζει όλο το Ευαγγέλιο και όλα τα δόγματα της πίστεως μας.

Ας δούμε τώρα την Προσευχή και ας προσπαθήσουμε να την καταλάβουμε.

Η προσευχή χωρίζεται σε τρία μέρη: την επίκληση, ακολουθούν τρία αιτήματα που αφορούν τον Θεό, και τελειώνει με τρία αιτήματα σχετικά με τους ανθρώπους.

“Πατερ ημών” Πατέρα μας

Την προσευχή την ξεκινάμε με την επίκληση “Πάτερ ημών”. Λέμε τον Θεό Πατέρα γιατί είναι ο Δημιουργός και ο Πλάστης όλων και χορηγός της ζωής μας. Σε πολλά σημεία της Αγίας Γραφής αποκαλείται ο Θεός “Πατέρας”:

ΚΑΤΑ ΛΟΥΚΑΝ 2

49 καὶ εἶπεν πρὸς αὐτούς· Τί ὅτι ἐζητεῖτέ με; οὐκ ᾔδειτε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖ εἶναί με;

ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ 3

17 οὐ γὰρ ἀπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ εἰς τὸν κόσμον ἵνα κρίνῃ τὸν κόσμον, ἀλλ' ἵνα σωθῇ ὁ κόσμος δι' αὐτοῦ.

35 ὁ πατὴρ ἀγαπᾷ τὸν υἱόν, καὶ πάντα δέδωκεν ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ.

Κατά Ματθ. 6,88

μὴ οὖν ὁμοιωθῆτε αὐτοῖς· οἶδε γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὧν χρείαν ἔχετε πρὸ τοῦ ὑμᾶς αἰτῆσαι αὐτόν.

Με την ενσάρκωση του Υιού Του και Κυρίου μας, μας έκανε ο Θεός θετά παιδιά του.

ΠΡΟΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ 8,

29 ὅτι οὓς προέγνω, καὶ προώρισε συμμόρφους τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, εἰς τὸ εἶναι αὐτὸν πρωτότοκον ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς·

ΠΡΟΣ ΕΦΕΣΙΟΥΣ 1

5 προορίσας ἡμᾶς εἰς υἱοθεσίαν διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς αὐτόν, κατὰ τὴν εὐδοκίαν τοῦ θελήματος αὐτοῦ,

ΠΡΟΣ ΓΑΛΑΤΑΣ 4

6 Ὅτι δέ ἐστε υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ἡμῶν, κρᾶζον· ἀββᾶ ὁ πατήρ.

Ας μπορούσαμε και εμείς οι επίγειοι πατέρες να αντανακλούσαμε την χάρη και την ευλογία του Ουρανίου Πατρός και να είμασταν αληθινοί πατέρες. Κατά τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, όποιος πεί τον Θεό Πατέρα, πετυχαίνει με μόνο αυτή την επίκληση, άφεση αμαρτιών, κατάργηση της κολάσεως, υιοθεσία και κληρονομία δια της αδερφότητος προς τον Κύριο, και χορηγία του Αγίου Πνεύματος.

Και ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός μας υπενθυμίζει την απεριόριστο πατρική αγάπη του Θεού και μας συνιστά: “Τώρα τέτοιον γλυκύτατον Θεὸν καὶ τέτοιον γλυκύτατον αὐθέντην καὶ δεσπότην δὲν πρέπει καὶ ἐμεῖς νὰ τὸν ἀγαποῦμεν καί, ἂν τύχη ἀνάγκη, νὰ χύσωμεν καὶ τὸ αἷμα μας χιλιάδες φορὲς διὰ τὴν ἀγάπην του, καθὼς τὸ ἔχυσεν καὶ ἐκεῖνος διὰ τὴν ἀγάπη μας;”

“ημών”

Στα σημεία της Αγίας Γραφής που είδαμε παραπάνω, ο Κύριος μόνο λέει “ο πατέρας μου” και αυτό είναι λογικό, γιατί μόνο Αυτός είναι ο Μονογεννής Υιός Του. Όταν ο Κύριος μιλάει για τον Θεό στους ανθρώπους τον ονομάζει “ο πατέρας σας και ο πατέρας μου”

17 λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· Μή μου ἅπτου· οὔπω γὰρ ἀναβέβηκα πρὸς τὸν πατέρα μου· πορεύου δὲ πρὸς τοὺς ἀδελφούς μου καὶ εἰπὲ αὐτοῖς· ἀναβαίνω πρὸς τὸν πατέρα μου καὶ πατέρα ὑμῶν, καὶ Θεόν μου καὶ Θεὸν ὑμῶν. (Ιωάνν. 20,17)

Μόνο στην Κυριακή Προσευχή λέει “Πάτερ ημών”, το λέει όμως για μας, για να μας δείξει πώς πρέπει να προσευχόμαστε εμείς. Ας μην ξεχνάμε ότι πιο πριν οι μαθητές Του τον είπαν να τους δείξει να προσεύχονται, όπως έδειξε και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος τους δικούς του μαθητές.

Ο κύριος μας δίνει αυτόν τον τύπο της προσφώνησης, για να μας δείξει, πως πρέπει να προσευχόμαστε για το σύνολο και όχι μόνο για τον εαυτό μας. Δεν πρέπει να είμαστε εγωϊστές.

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει σχετικά: ”Μᾶς διδάσκει ὁ Κύριος, νὰ προσευχώμεθα γιὰ ὅλους, νὰ ἀναφέρουμε τὶς δεήσεις γιὰ τὸ κοινὸ σῶμα καὶ καθόλου νὰ μὴ ἐπιδιώκουμε τὸ ἀτομικό μας συμφέρον, ἀλλὰ σὲ κάθε περίπτωση τὸ τοῦ πλησίον. Ἔτσι καὶ τὴν ἔχθρα ἀφαιρεῖ καὶ τὴν ἀφροσύνη καταστέλλει, καὶ τὸν φθόνο ἐκβάλλει, καὶ τὴν μητέρα ὅλων τῶν ἀγαθῶν τὴν ἀγάπη εἰσάγει, καὶ τὴν ἀνωμαλία ἐξορίζει τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων καὶ δείχνει ὅτι εἶναι πολὺ μεγάλη ἡ ὁμοτιμία τοῦ βασιλέως πρὸς τὸν πτωχό, ἀφοῦ στὰ μέγιστα καὶ ἀναγκαιότατα μετέχουμε ὅλοι.

Μὲ τὸ νὰ δεχθῆ νὰ κληθῆ πατέρας ὅλων ἐχάρισε σὲ ὅλους τὴν ἴδια εὐγενικὴ καταγωγὴ καὶ ἄρα καὶ ὁμοτιμία. Ἔτσι ὅλοι εἴμαστε ἑνωμένοι καὶ κανεὶς δὲν ἔχει περισσότερο ἀπὸ τὸν ἄλλο, οὔτε ὁ πλούσιος ἀπὸ τὸν πτωχό, οὔτε ὁ κύριος ἀπὸ τὸν δοῦλο, οὔτε ὁ ἄρχων ἀπὸ τὸν ἀρχόμενο, οὔτε ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τὸν στρατιώτη, οὔτε ὁ φιλόσοφος ἀπὸ τὸν βάρβαρο, οὔτε ὁ σοφὸς ἀπὸ τὸν ἀγράμματο”

“ο εν τοις ουρανοίς”

Ο Κύριος μας συχνά αναφέρεται στον Πατέρα Του, που είναι στον Ουρανό ή στον Ουράνιο Πατέρα Του. Επίσης είπε, ότι ο ίδιος κατέβηκε από τον Ουρανό και ότι ανέβηκε πάλι στον Ουρανό.

ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ 5

34 ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν μὴ ὀμόσαι ὅλως· μήτε ἐν τῷ οὐρανῷ, ὅτι θρόνος ἐστὶν τοῦ Θεοῦ·

16 οὕτως λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσιν τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ 1, 11 καὶ φωνὴ ἐγένετο ἐκ τῶν οὐρανῶν· Σὺ εἶ ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν σοὶ εὐδόκησα.

ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ 6, 38 ὅτι καταβέβηκα ἐκ τοῦ οὐρανοῦ οὐχ ἵνα ποιῶ τὸ θέλημα τὸ ἐμὸν, ἀλλὰ τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με. 39 τοῦτο δέ ἐστι τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με πατρός, ἵνα πᾶν ὃ δέδωκέ μοι μὴ ἀπολέσω ἐξ αὐτοῦ, ἀλλὰ ἀναστήσω αὐτὸ ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ

Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης εξηγεί: “ Ἀλλ᾿ ἐπειδὴ ὁ Πατέρας μας εἶναι εἰς τοὺς οὐρανούς, πρέπει καὶ ἡμεῖς νὰ βλέπωμεν μὲ τὸν νοῦν μας εἰς τὸν οὐρανόν, ἐκεῖ ὅπου εἶναι ἡ πατρίδα μας, ἡ ἄνω Ἱερουσαλήμ, καὶ ὄχι κάτω εἰς τὴν γῆν ὡσὰν τοὺς χοίρους, ἀλλ᾿ εἰς αὐτὸν τὸν γλυκύτατόν μας Σωτῆρα καὶ Δεσπότην καὶ εἰς τὰ οὐράνια κάλλη τοῦ Παραδείσου. Ὄχι μόνον εἰς καιρὸν προσευχῆς, ἀλλὰ παντοτεινὰ καὶ εἰς κάθε καιρὸν πρέπει νὰ ἔχωμεν τὸν νοῦν μας εἰς τὸν οὐρανόν, διὰ νὰ μὴ σκορπίζεται ἐδῶ κάτω εἰς τὰ φθαρτὰ καὶ πρόσκαιρα πράγματα”

Και ο άγιος Χρυσόστομος διευκρινίζει, ότι όποιος λέγει “ο εν τοις ουρανοίς” δεν περιορίζει τον Θεό στον ουρανό, αλλά με αυτό υψώνει ο Θεός τον προσευχόμενο από την γη και τον οδηγεί σε ανώτερα μέρη και στις επάνω, στις ουράνιες κατοικίες.

ΠΡΟΣ ΦΙΛΙΠΠΗΣΙΟΥΣ 3

20 ἡμῶν γὰρ τὸ πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει, ἐξ οὗ καὶ σωτῆρα ἀπεκδεχόμεθα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν,

Β΄ ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ 5

1 Οἴδαμεν γὰρ ὅτι ἐὰν ἡ ἐπίγειος ἡμῶν οἰκία τοῦ σκήνους καταλυθῇ, οἰκοδομὴν ἐκ Θεοῦ ἔχομεν, οἰκίαν ἀχειροποίητον αἰώνιον ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

“Αγιασθήτω το Όνομά Σου”

ΛΕΥΙΤΙΚΟΝ 22, 31 Καὶ φυλάξετε τὰς ἐντολάς μου καὶ ποιήσετε αὐτάς. 32 καὶ οὐ βεβηλώσετε τὸ ὄνομα τοῦ ἁγίου, καὶ ἁγιασθήσομαι ἐν μέσῳ τῶν υἱῶν ᾿Ισραήλ· ἐγὼ Κύριος ὁ ἁγιάζων ὑμᾶς,

Γιατί άραγε “αγιασθήτω το όνομά σου”; Έχει ανάγκη ο Θεός να αγιασθεί το όνομά Του; Φυσικά όχι! Και εδώ είναι το σημείο, που πρέπει να προσέξουμε. Με αυτό το αίτημα ζητάμε από τον Θεό, να μας καταστήσει άξιους, να μπορούμε να Τον δοξάζουμε. Κατά τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο πρέπει να λέμε: “αξίωσέ μας Κύριε να ζούμε καθαρά και ανεξίτηλα, έτσι που βλέποντας εμάς να σε δοξάζουμε όλοι. Αλλά και ο Κύριός μας είπε προς τους μαθητάς Του και Αποστόλους: “16 οὕτως λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσιν τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς (Ματθ. 5). Το φως δηλαδή που πήρατε από εμένα και είναι τώρα δικό σας, ας λάμψει μπροστά στους ανθρώπους, για να δουν τα καλά σας έργα και να δοξάσουν τον Πατέρα σας τον Ουράνιο”.

Πότε δοξάζεται το όνομα του Θεού; Όταν νοερά, με την καρδιά μας και συνεχώς φωνάζουμε “Κύριε ημών Ιησού Χριστέ ελέεισον με τον αμαρτωλό”.

Η επίκληση του Θείου ονόματος αγιάζει τον άνθρωπο, και όταν αγιάζει ο άνθρωπος δοξάζεται ο Ουράνιος Πατέρας. Για τον λόγο αυτόν θεωρείται η νοερά προσευχή “Κύριε ημών Ιησού Χριστέ, Υιέ και Λόγε του Θεού, ελέεισέν με τον αμαρτωλό” σαν σύνοψη της Κυριακής Προσευχής, και προετοιμάζει τον πιστό να λέει με περισσότερο ζήλο το “Πάτερ ημών”.

“Ελθέτω η Βασιλεία σου”

Η βασιλεία του Θεού είναι το Κέντρο της διδασκαλίας του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Μας λέει άλλοτε, ότι πλησιάζει η Βασιλεία του Θεού και άλλοτε, ότι έθφασε. Μας τα λέει αυτά στην διδασκαλία του ορισμένες φορές καθαρά και κατ'ευθείαν, και άλλες φορές με παραβολές.

Ματθ. 4,17 Ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· Μετανοεῖτε· ἤγγικεν γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.

10,7 πορευόμενοι δὲ κηρύσσετε λέγοντες ὅτι Ἤγγικεν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.

12,28 εἰ δὲ ἐγὼ ἐν Πνεύματι Θεοῦ ἐκβάλλω τὰ δαιμόνια, ἄρα ἔφθασεν ἐφ' ὑμᾶς ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Α~ Κορ. 16/ις/22 22 εἴ τις οὐ φιλεῖ τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, ἤτω ἀνάθεμα. μαρὰν ἀθᾶ.

Λουκ. Ιζ΄, 21 21 οὐδὲ ἐροῦσιν ἰδοὺ ὧδε ἤ ἰδοὺ ἐκεῖ· ἰδοὺ γὰρ ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν.

Αποκ. 22/κβ/20 20 Λέγει ὁ μαρτυρῶν ταῦτα· Ναὶ ἔρχομαι ταχύ. Ἀμήν, ναὶ ἔρχου, Κύριε Ἰησοῦ.

Όταν ο Θεός βασιλεύει στον άνθρωπο, ο άνθρωπος ελευθερώνεται, ειρηνεύει, αναπαύεται, αγιάζεται. Αντίθετα όταν δεν βασιλεύει ο Θεός μέσα μας, είμαστε εκτεθειμένοι στις επιθέσεις του διαβόλου και λυγίζουμε εύκολα στα πάθη και τις ηδονές, βρισκόμαστε στο κενό και στο χάος και κάνουμε την ζωή μας κόλαση.

Κατά τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, πρέπει να παρακαλούμε τον Θεό να μας ελευθερώσει από την τυραννία και την σκλαβιά του διαβόλου, στέλνοντας μέσα μας το Άγιο Πνεύμα, για να μας απαλλάξει από αυτόν και να βασιλέψει αυτό μέσα μας. Και ο Άγιος Μάξιμος γράφει: “Ας ἔλθη τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, διὰ νὰ μᾶς καθαρίση τελείως καὶ κατὰ τὸ σῶμα καὶ κατὰ τὴν ψυχήν, διὰ νὰ γίνωμεν κατοικία ἀξία εἰς τὸ νὰ ὑποδεχθῶμεν ὅλην τὴν Ἁγίαν Τριάδα διὰ νὰ βασιλεύση εἰς τὸ ἑξῆς ὁ Θεὸς εἰς ἡμᾶς, δηλαδή εἰς τὰς καρδίας μας”.

Στην Προσευχή “Βασιλεύ Ουράνιε” λέμε “ελθέ και σκήνωσον εν ημίν και καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος και σώσον αγαθέ τας ψυχάς ημών”

Ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης γράφει: “ Ἂν λοιπὸν ζητήσουμε νὰ ἔρθει σ᾿ ἐμᾶς ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, αὐτὰ νὰ ἱκετεύσομε τὸ Θεὸ μὲ ὅλη τη δύναμή μας: Ν᾿ ἀπαλλαγῶ ἀπὸ τὴ φθορά, νὰ ἐλευθερωθῶ ἀπὸ τὸ θάνατο, νὰ μοῦ χαλαρωθοῦν τὰ δεσμὰ τῆς ἁμαρτίας, νὰ μὴ βασιλεύει ἐπάνω μου ὁ θάνατος, ν᾿ ἀδρανήσει πιὰ ἡ ἐναντίον μου τυραννικὴ ἐξουσία τῆς κακίας, νὰ μὴ μὲ νικήσει ὁ ἐχθρὸς οὔτε νὰ μ᾿ αἰχμαλωτίσει μὲ τὴν ἁμαρτία· ἀλλὰ ἂς ἔρθει σ᾿ ἐμένα ἡ βασιλεία σου, γιὰ νὰ ἀποχωρήσουν ἀπὸ μένα ἢ καλύτερα νὰ ἀποχωρήσουν στὸ μὴ ὃν τὰ πάθη ποὺ κυριαρχοῦν τώρα καὶ βασιλεύουν”

Και κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά η μετοχή των Αγίων στο άκτιστο φως της Αγίας Τριάδος είναι μετοχή στην Βασιλεία του Θεού, στην δόξα Του και στην λαμπρότητα Του. Ας προσπαθήσουμε και εμείς να έλθει η Βασιλεία του Θεού μέσα μας.

“Γεννηθήτω το θέλημα σου ως εν ουρανώ και επί της γης”

ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ 14, 36 καὶ ἔλεγεν· Ἀββᾶ ὁ πατήρ, πάντα δυνατά σοι, παρένεγκε τὸ ποτήριον ἀπ' ἐμοῦ τοῦτο· ἀλλ' οὐ τί ἐγὼ θέλω, ἀλλ' εἴ τι σύ.

Αποκάλυψη 4/11, Ἄξιος εἶ, ὁ Κύριος καὶ ὁ Θεὸς ἡμῶν, λαβεῖν τὴν δόξαν καὶ τὴν τιμὴν καὶ τὴν δύναμιν, ὅτι σὺ ἔκτισας τὰ πάντα, καὶ διὰ τὸ θέλημά σου ἦσαν καὶ ἐκτίσθησαν.

Όταν ο άνθρωπος έγινε εγωιστής και είχε δικά του θελήματα, που επεδίωκε να εκληρώσει, απομακρύνθηκε από τον Θεό και εκδιώχτηκε από τον Παράδεισο. Ο Κύριος μας υπακούοντας στο θέλημα του Πατρός Του ήρθε και θυσιάστηκε για να σώσει εμάς και να διορθώσει σαν νέος Αδάμ την ανυπακοή του Αδάμ και της Εύας. Μ'αυτό το αίτημα ζητάμε από τον Θεό να μας δώσει την χάρη και την δύναμη, να κάνουμε το θέλημά Του ολοκληρωτικά, όπως γίνεται αυτό από τους αγγέλους, που κάνουν τέλεια υπακοή.

Το θέλημα του Θεού σε όλη την Καινή Διαθήκη, εκτός της Αποκαλύψεως, αποβλέπει στην σωτηρία του ανθρώπου. Οι χριστιανοί ζητούν μ'αυτό το αίτημα, ο Θεός να εκπληρώσει το σχέδιό Του για την σωτηρία. Να μην μας αφήσει δηλαδή να εμποδίσουμε το σχέδιό Του με τις αμαρτίες μας και τα πάθη μας, και να μας αφήσει ελεύθερους να συνεργαστούμε μαζί του γι'αυτό, τηρώντας τις εντολές Του. Ο άγιος Χρυσόστομος έλεγε, πώς όλοι οι χριστιανοί πρέπει να ζούν τέλεια χριστιανική ζωή, ώστε να ζουν την βασιλεία του Θεού, πριν μεταστούν στην αιώνια ζωή. Να γίνει δηλαδή η γη ουρανός.

Τρεις περιπτώσεις τήρησης των εντολών του Θεού υπάρχουν: η τήρηση από φόβο να μην κολαστούμε, η τήρηση γιατί περιμένουμε ανταμοιβή και η τήρηση από καθαρή αγάπη προς τον Θεό. Στην πρώτη περίπτωση ενεργούμε σαν δούλοι, στην δεύτερη σαν μισθωτοί και στην τρίτη σαν παιδιά Του. Ας προσπαθήσουμε να είμαστε στην τρίτη κατηγορία.

“Τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον”

Στο σημείο αυτό της Προσευχής ζητάμε από τον Θεό να μας δώσει το ψωμί, που μας είναι απαραίτητο, για να ζήσουμε. Ο Κύριος όμως λέει να ζητάμε αυτό, που είναι σήμερα απαραίτητο. Δεν πρέπει να ζητάμε και για την αυριανή ημέρα. Αυτό το κάνει, για να αποσπαστούμε από τις μέριμνες και να μπορούμε να κατευθύνουμε τις σκέψεις μας σ'αυτόν. Μας λέει σε άλλα σημεία, ότι τα πτηνά ούτε σπέρνουν, ούτε θερίζουν και όμως δεν χάνονται, και ότι ο Θεός φροντίζει γ'αυτά. Πολύ περισσότερο θα φροντίσει για μας, αφού φυσικά το θέλουμε και είμαστε έτοιμοι να τον δεχτούμε.

Ματθ. 6/ς/32-33, 32 πάντα γὰρ ταῦτα τὰ ἔθνη ἐπιζητεῖ· οἶδεν γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος ὅτι χρῄζετε τούτων ἁπάντων. 33 ζητεῖτε δὲ πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν. 34 Μὴ οὖν μεριμνήσητε εἰς τὴν αὔριον, ἡ γὰρ αὔριον μεριμνήσει τὰ ἑαυτῆς· ἀρκετὸν τῇ ἡμέρᾳ ἡ κακία αὐτῆς.

Λουκ. 14/ιδ/15, 15 Ἀκούσας δέ τις τῶν συνανακειμένων ταῦτα εἶπεν αὐτῷ· Μακάριος ὅς φάγεται ἄριστον ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Θεοῦ.

Όπως και στην επίκληση λέμε “Πάτερ ήμων” έτσι λέμε και εδώ τον “άρτον ημών.. δος ημίν”. Δεν προσευχόμαστε και δεν ζητάμε κάτι μόνο για μας, αλλά για όλους. Κατὰ τὸν ἅγιο Χρυσόστομο, ὅσον ἀφορᾶ τὴν πολιτεία, τὸ ἦθος, ὁ Κύριος ἐπιτάσσει νὰ ζητοῦμε ἀγγελικὴ διαγωγὴ καὶ νὰ ἐκπληρώνουμε ὅτι οἱ ἄγγελοι ἐκπληρώνουν. Ἐπειδὴ ὅμως ἐμεῖς ὡς ἄνθρωποι φέρουμε σάρκα, μᾶς ἐδίδαξε νὰ ζητοῦμε καὶ τὰ ἀναγκαῖα γιὰ τὸ σῶμα. Νὰ μὴ ζητοῦμε τὴν πολυτέλεια καὶ τὴν τρυφή, ἀλλὰ τὸν ἄρτον τὸν ἐπιούσιον (δηλαδὴ τὰ βασικὰ καὶ ἀπαραίτητα), καὶ μάλιστα “σήμερον”, χωρὶς ἀγωνιώδη μέριμνα για το αύριο.

Κατά τους αγίους Πατέρες μ'αυτό το αίτημα μας δεν ζητούμε μόνο τον υλικό άρτο, που οπωσδήποτε έχουμε ανάγκη, αλλά κυρίως τον πνευματικό Άρτο. Ο Πνευματικός αυτός Άρτος είναι ο ίδιος ο Κύριος και μας προσφέρεται με το Σώμα Του και το Αίμα Του, καθώς επίσης και με τον Λόγο Του. Όλοι γνωρίζουμε, ότι στο πρώτο μέρος της Θείας Λειτουργίας, προσφέρεται ο Λόγος του Κυρίου (ας ενθυμηθούμε την σημασία της μικρής εισόδου και το τμήμα της Λειτουργίας μέχρι το Ευαγγέλιο). Στο δεύτερο μέρος της μετέχουμε στην θυσία (σημασία της μεγάλης εισόδου και μετέπειτα) του Κυρίου και στο τέλος κοινωνούμε το Σώμα και το Αίμα Του. Πριν γίνει όμως η Θυσία ο ιερέας κάνει την εκφώνησει: “και καταξίωσον ημάς, Δέσποτα, μετά παρρησίας τολμάν επικαλείσθαι Σε τον επουράνιον Θεόν Πατέρα και λέγειν” και μετά λέμε την Κυριακή Προσευχή (και θα πρέπει να την λέμε όλοι μαζί) γιατί αυτή συνδέεται άμεσα με την Θεία Ευχαριστία.

“Και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέτες ημών”

Β~ Κορ. 5/ε/10, 10 τοὺς γὰρ πάντας ἡμᾶς φανερωθῆναι δεῖ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα κομίσηται ἕκαστος τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν εἴτε κακὸν.

Ματθ. 18/ιη/ 23,25 23 Διὰ τοῦτο ὡμοιώθη ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ βασιλεῖ ὃς ἠθέλησεν συνᾶραι λόγον μετὰ τῶν δούλων αὐτοῦ. 24 ἀρξαμένου δὲ αὐτοῦ συναίρειν προσηνέχθη αὐτῷ εἷς ὀφειλέτης μυρίων ταλάντων. 25 μὴ ἔχοντος δὲ αὐτοῦ ἀποδοῦναι ἐκέλευσεν αὐτὸν ὁ κύριος αὐτοῦ πραθῆναι καὶ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ καὶ τὰ τέκνα καὶ πάντα ὅσα εἶχε, καὶ ἀποδοθῆναι. 26 πεσὼν οὖν ὁ δοῦλος προσεκύνει αὐτῷ λέγων· κύριε μακροθύμησον ἐπ' ἐμοί, καὶ πάντα σοι ἀποδώσω. 27 σπλαγχνισθεὶς δὲ ὁ κύριος τοῦ δούλου ἐκείνου ἀπέλυσεν αὐτόν, καὶ τὸ δάνειον ἀφῆκεν αὐτῷ.

Ματθ. 6, 14-15, 14 Ἐὰν γὰρ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, ἀφήσει καὶ ὑμῖν ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος· 15 ἐὰν δὲ μὴ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, οὐδὲ ὁ πατὴρ ὑμῶν ἀφήσει τὰ παραπτώματα ὑμῶν.

Όσο ο άνθρωπος έχει σαν κέντρο της ζωής του το “εγώ” δηλαδή τον εαυτόν του, δεν είναι σε θέση να συγχωρεί τους συνανθρώπους του. Όταν όμως κάνει κέντρο της ζωής του τον Θεό, επειδή η αγάπη τον κάνει να συγχωρεί τον πλησίον του, μπορεί να ζητήσει, και σ'αυτήν την περίπτωση θα πάρει, άφεση των δικών του αμαρτιών από τον Θεό. Δεν πρέπει όμως να δείχνουμε θάρρος, ότι τάχα έχουμε καθαρή συνείδηση, γιατί αυτό τροφοδοτεί τον εγωισμό από τον οποίο θέλουμε και πρέπει να ξεφύγουμε. Κατά τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ο Θεός θα μπορούσε να μας συγχωρεί, χωρίς προηγουμένως να έχουμε εμείς συγχωρήσει τους συνανθρώπους μας. Δεν το κάνει όμως αυτό για το δικό μας καλό. Με αυτό μας κάνει να έχουμε ηρεμία, να είμαστε φιλάνθρωποι, βγάζει από μέσα μας τις θηριώδεις σκέψεις, σβύνει τον θυμό. Και έτσι μας κάνει άξιους να προσκοληθούμε στο σώμα της Εκκλησίας.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης γράφει: “ Ἂς μετρήσομε λοιπὸν ἀρχίζοντας ἀπὸ δῶ τὰ πλημμελήματα τῶν ἀνθρώπων ἀπέναντι στὸ Θεό.

Κατὰ πρῶτον ὁ ἄνθρωπος ἔγινε ἔνοχος τιμωρίας στὸ Θεό, γιατὶ ἀπομακρύνθηκε ἀπὸ τὸ δημιουργό του κι αὐτομόλησε στὶς τάξεις τοῦ ἐχθροῦ, ἀφοῦ ἔγινε δραπέτης κι ἀποστάτης ἀπὸ τὸν φυσικὸ Κύριό του.

Δεύτερο, γιατὶ ἀντάλλαξε τὴν αὐτεξούσια ἐλευθερία του μὲ τὴν ὀλέθρια δουλεία τῆς ἁμαρτίας καὶ προτίμησε, ἀντὶ νὰ εἶναι κοντὰ στὸ Θεό, νὰ ἐξουσιάζεται ἀπὸ τὴ δύναμι τῆς καταστροφῆς.

Ἀλλὰ ἀπὸ ποιὸ κακὸ θὰ μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ δεύτερο τὸ νὰ μὴ βλέπει τὴν ὀμορφιὰ τοῦ δημιουργοῦ, ἀλλὰ νὰ στρέψει τὸ πρόσωπό του στὴν ἀσχήμια τῆς ἁμαρτίας;

Ἀλλὰ καὶ ἡ περιφρόνηση τῶν θεϊκῶν ἀγαθῶν καὶ ἡ προτίμηση πρὸς τὰ δολώματα τοῦ πονηροῦ σε ποιὸ βαθμὸ τιμωρίας μπορεῖ νὰ ταχθεῖ;

Ἐπίσης ἡ καταστροφὴ τῆς εἰκόνας καὶ ὁ ἀφανισμὸς τῆς σφραγίδας, ποὺ μᾶς σφράγισε κατὰ τὴν ἀρχικὴ δημιουργία μας, καὶ ἡ ἀπώλεια τῆς δραχμῆς καὶ ἡ ἀναχώρηση ἀπὸ τὸ πατρικὸ τραπέζι καὶ ὁ ἐθισμὸς στὸν βρωμερὸ βίο τῶν χοίρων καὶ ἡ κατασπατάληση τοῦ πολύτιμου πλούτου καὶ ὅσα ἄλλα παρόμοια πλημμελήματα μποροῦμε νὰ βροῦμε στὴ Γραφὴ καὶ νὰ σκεφθοῦμε μὲ τὸ νοῦ μας, ποιὸς λόγος μπορεῖ νὰ τ᾿ ἀριθμήσει;

Ἐπειδὴ λοιπὸν σὲ τέτοια πλημμελήματα εἶναι ἔνοχο τὸ ἀνθρώπινο γένος ἀπέναντι στὸ Θεὸ καὶ πρέπει νὰ ἐκτίσει τιμωρία, γι᾿ αὐτὸ νομίζω μᾶς παιδαγωγεῖ ὁ Λόγος μὲ τὰ λόγια τῆς προσευχῆς, νὰ μὴ δείχνομε καθόλου θάρρος κατὰ τὴ συνομιλία μας μὲ τὸ Θεό, ἐπειδὴ ἔχομε τάχα καθαρὴ συνείδηση, ἀκόμα κι ἂν εἶναι κάποιος ὅσο γίνεται περισσότερο ἀπαλλαγμένος ἀπὸ τὰ ἀνθρώπινα πλημμελήματα”

“Και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού”

ΓΕΝΕΣΙΣ 22,1 ΚΑΙ ἐγένετο μετὰ τὰ ρήματα ταῦτα ὁ Θεός ἐπείρασε τὸν ῾Αβραὰμ καὶ εἶπεν αὐτῷ· ῾Αβραάμ, ῾Αβραάμ. ὁ δὲ εἶπεν· ἰδοὺ ἐγώ. 2 καὶ εἶπε· λαβὲ τὸν υἱόν σου τὸν ἀγαπητόν, ὃν ἠγάπησας, τὸν ᾿Ισαάκ, καὶ πορεύθητι εἰς τὴν γῆν τὴν ὑψηλὴν καὶ ἀνένεγκον αὐτὸν ἐκεῖ εἰς ὁλοκάρπωσιν ἐφ᾿ ἓν τῶν ὀρέων, ὧν ἄν σοι εἴπω

ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ 4, 1 Τότε ὁ Ἰησοῦς ἀνήχθη εἰς τὴν ἔρημον ὑπὸ τοῦ Πνεύματος, πειρασθῆναι ὑπὸ τοῦ διαβόλου. 2 καὶ νηστεύσας ἡμέρας τεσσαράκοντα καὶ νύκτας τεσσαράκοντα ὕστερον ἐπείνασεν. ...

ΑΠΟΚΑΛΥΨΙΣ ΙΩΑΝΝΟΥ 3, 10 ὅτι ἐτήρησας τὸν λόγον τῆς ὑπομονῆς μου, κἀγώ σε τηρήσω ἐκ τῆς ὥρας τοῦ πειρασμοῦ τῆς μελλούσης ἔρχεσθαι ἐπὶ τῆς οἰκουμένης ὅλης, πειράσαι τοὺς κατοικοῦντας ἐπὶ τῆς γῆς.

Α΄ ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ 10, 13 πειρασμὸς ὑμᾶς οὐκ εἴληφεν εἰ μὴ ἀνθρώπινος· πιστὸς δὲ ὁ Θεός, ὃς οὐκ ἐάσει ὑμᾶς πειρασθῆναι ὑπὲρ ὃ δύνασθε, ἀλλὰ ποιήσει σὺν τῷ πειρασμῷ καὶ τὴν ἔκβασιν τοῦ δύνασθαι ὑμᾶς ὑπενεγκεῖν.

Πειράζω σημαίνει δοκιμάζω και πειρασμός σημαίνει δοκιμασία. Πολλές φορές ο άνθρωπος πειράζει τον Θεό, όπως οι Ισραηλίτες στην έρημο, με το να μην πιστεύουν και να μην υπακούουν στο Θεό. (ΔΕΥΤΕΡΟΝΟΜΙΟΝ 8, 2 καὶ μνησθήσῃ πᾶσαν τὴν ὁδόν, ἣν ἤγαγέ σε Κύριος ὁ Θεός σου ἐν τῇ ἐρήμῳ, ὅπως ἂν κακώσῃ σε καὶ πειράσῃ σε καὶ διαγνωσθῇ τὰ ἐν τῇ καρδίᾳ σου, εἰ φυλάξῃ τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ ἢ οὔ.).

Άλλες φορές ο Θεός δοκιμάζει τους ανθρώπους, για να τους κάνει να σκευτούν, αν υπακούουν στον Θεό ή όχι, αν τηρούν τις εντολές Του ή όχι. Και όλα αυτά τα κάνει, γιατί θέλει την σωτηρία μας. Κατά τον άγιο Μάξιμο υπάρχουν δοκιμασίες ενήδονες και ενόδυνες. Ενήδονες δοκιμασίες είναι, ως επι το πλείστον, εκούσιες δοκιμασίες, φέρνουν την ηδονή και γεννούν τα πάθη. Οι ενόδυνες δοκιμασίες είναι ακούσιες, και διώχνουν τα πάθη. Τους ενήδονους πειρασμούς πρέπει να τους αποφεύγουμε. Τους ενόδυνους πειρασμούς να μην τους επιδιώκουμε, αν όμως έρθουν, να τους υπομένουμε με γενναιότητα σαν καθαρτήριο της ψυχής.

Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης γράφει για τους οδυνηρούς πειρασμούς: “ Ὁ Θεὸς λοιπὸν κινούμενος εἰς συμπάθειαν τῆς ταλαιπωρίας καὶ παρανόμου κλίσεώς μας, παραχωρεῖ νὰ μᾶς ἔρχονται οἱ πειρασμοί, καὶ κάποτε νὰ εἶναι πολὺ φρικτοὶ καὶ φοβεροί, κατὰ διαφόρους τρόπους, διὰ νὰ ταπεινούμεθα καὶ νὰ γνωρίζωμεν τὸν ἑαυτόν μας, ἀγκαλὰ καὶ μᾶς φαίνονται πὼς εἶναι ἀνωφελεῖς· καὶ ἐδῶ δείχνει ἐν ταυτῷ τὴν ἀγαθότητα καὶ τὴν σοφίαν του· ἐπειδὴ μὲ ἐκεῖνο ποὺ φαίνεται εἰς ἡμᾶς πλέον βλαπτικόν, περισσότερον μᾶς ὠφελεῖ· ἐπειδὴ ταπεινούμεθα περισσότερον, τὸ ὁποῖον εἶναι πλέον χρειαζόμενον ἀπὸ ὅλα εἰς τὴν ψυχὴν μας”.

Ο Κύριος όταν έδωσε την Προσευχή στους μαθητές Του δεν είπε “ρύσαι ημάς από των πονηρών¨, δηλαδή από τους πονηρούς ανθρώπους, αλλά “από του πονηρού” και αυτός είναι ένας ο διάβολος. Αυτό το έκανε για να μας διδάξει να μην θυμώνουμε και κρατούμε κακία κατά των ανθρώπων, που μας στεναχωρούν, αλλά κατά του διαβόλου, που τους σπρώχνει σε κάτι τέτοιο. Μας καλεί να είμαστε σε διαρκή αγώνα κατά του πονηρού, δηλαδή κατά του διαβόλου. Θέλει επίσης, να μας δείξει ότι η πονηριά είναι αποτέλεσμα κακής προαιρέσεως.

“Ότι σου εστίν η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα”.

Και η Προσευχή τελειώνει με την δοξολογία του Θεού. Είναι φυσικό, αφού ο Θεός είναι ο Δημιουργός του κόσμου, το Άλφα και το Ωμέγα, η αρχή δηλαδή και το τέλος, να απευθύνουμε στο τέλος δοξολογία σε Εκείνον που ενδιαφέρεται για την δική μας σωτηρία, και μας αγάπησε και μας αγαπάει τόσο, ώστε θυσίασε και τον Υιό Του για να μας σώσει. Η εξουσία του πονηρού είναι προσωρινή. Ο Χριστός είναι ο Αιώνιος Κύριος και Βασιλέας, όπως ακούμε και στην Θεία Λειτουργία: “Εἷς Ἅγιος, εἷς Κύριος, Ἰησοῦς Χριστός, εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός. Ἀμήν”.

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος παρατηρεί: “ Ἀφοῦ λοιπὸν μᾶς ἔφερε σὲ κατάστασιν ἀγωνίας μὲ τὴν ἀνάμνησιν τοῦ ἐχθροῦ καὶ ἔκοψε ἀπὸ τὴν ρίζα ὅλη τὴν ραθυμία μας, πάλι μᾶς ἐνθαρρύνει καὶ ἀναπτερώνει τὸ φρόνημά μας θυμίζοντάς μας τὸν Βασιλέα, τοῦ ὁποίου εἴμαστε ὑπήκοοι, καὶ φανερώνοντας τὸν δυνατώτερο ἀπὸ ὅλους λέγει «Σοῦ γὰρ ἐστὶν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα». Ἑπομένως, ἐφ᾿ ὅσον ἡ βασιλεία εἶναι δική του, κανεὶς δὲν πρέπει νὰ φοβᾶται, διότι δὲν ὑπάρχει κανεὶς ποὺ νὰ τοῦ ἀντιστέκεται καὶ νὰ μοιράζεται τὴν ἐξουσία μαζί του”.

Και ο Ιερέας στην Λειτουργία μετά το Πάτερ ημών λέει:

“Ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων”.

Ας προφέρουν τα χείλη μας “αμήν” και ας ζητά η καρδιά μας να χαροποιήσει τον Κύριο με τα λόγια μας και με τα έργα μας, εκτελόντας τις εντολές Του και δοξαζοντάς Τον, και ας ετοιμαστούμε να κοινωνήσουμε αξίως το Σώμα και το Αίμα Του.